BOGDANKA

Samotny budynek przy drodze Drawno - Głusko w pobliżu ujścia Korytnicy do Drawy.
Miejsce było zwane dawniej Bukową Doliną, oprócz młyna przy skrzyżowaniu dróg stała leśniczówka. Lasy dookoła zostały posadzone około 100 lat temu na porzuconych polach. Przy drodze i budynku dwie okazałe lipy (420 cm obwodu).
Trasy rowerowe do Drawna, Radęcina (R1) i Głuska (R2), pieszy szlak zielony P6 do Zatomia i Nowej Korytnicy.



DOMINIKOWO

Kościół romański z kamienia polnego z początku XIV w., przebudowany w XVII w., z szachulcowym przedsionkiem i wolnostojącą kwadratową wieżą dzwonnicy, w dolnej części szachulcową, a w górnej drewnianą. Przykrywa ją czterospadowy dach namiotowy, dzwon jest z 1630 roku. Nawa kościoła przykryta stropem belkowym. Wewnątrz znajduje się cenne wyposażenie manierystyczne z pocz. XVII w., ołtarz główny z 1610 r. z płaskorzeźbami, ambona i empora organowa wsparta na dwóch słupach, z balustradą ozdobioną polichromią. Prospekt organowy pochodzi z końca XVII w., zaś cynowa chrzcielnica z XVIII w. Oprócz tego znajduje się tam cmentarz ze starą kaplicą i kilkoma niemieckimi grobami.







BARNIMIE

Gotycki kościół z kamieni polnych (obecnie otynkowany) z XII w., przebudowany w XV w. Do kościoła przylega drewniana wieża – dzwonnica kryta wysokim hełmem gontowym dostawiona w XVIII w. Wewnątrz kościoła znajdują się: renesansowa ambona z 1600 roku, ołtarz główny z 1608 r., neogotycka chrzcielnica z końca XIX w. Absyda i przedsionek dobudowane zostały w 1900 roku, z tego okresu pochodzą również neorenesansowy prospekt organowy i empora organowa. W kościele obejrzeć można także barokową płytę nagrobną niemieckiego pastora zmarłego w 1670 roku i dwie inne płyty z XIX w.




BOROWIEC

Dworek myśliwski z początku XX wieku o urozmaiconej bryle (obecnie hotel myśliwski). Dawny dziedziniec majątku z dwoma zachowanymi budynkami gospodarczymi z końca XIX wieku. Wokół rozlega się park z końca XVIII wieku z dziewięcioma pomnikowymi dębami, okazałym jesionem oraz pięknymi daglezjami.




BRZEZINY

Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny z 1756 roku, o konstrukcji szachulcowej, przebudowany w 1967 roku. Ołtarz w formie tryptyku z początku XX wieku oraz dzwonnica - wieża o konstrukcji szachulcowo - drewnianej. Dzwony pochodzą z 1754 roku. Kolejnym zabytkiem jest barokowy pałac z XVIII wieku (obecnie Dom Pomocy Społecznej) o bogatym wystroju architektonicznym fasady i kwadratową wieżą widokową.




NIEMIEŃSKO

Pałac myśliwski, budowla powstała na początku XX wieku z inicjatywy Jakuba Virigensa von Arnin. Budynek posiada 4 kondygnacje, loże, tarasy oraz rozległy park, który założony został w latach 30-tych XX wieku. potocznie zwany „zamkiem”, wybudowany w latach 1922–30 w stylu tzw. neorenesansu niemieckiego. Jego okazała budowla z czerwonej cegły o urozmaiconej bryle, składa się z piętrowego korpusu głównego i parterowego, prostopadłego do niego skrzydła. Pokryty jest dwuspadowymi dachami z lukarnami i świetlikami. Do korpusu głównego przylega 8-boczna wieża widokowa, a do skrzydła południowego druga, niższa. Po stronie południowej pałacu znajduje się szeroki taras widokowy. Obecnie mieści się w nim Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla dzieci i młodzieży.
Kamienno-ceglane zabudowania gospodarcze z drugiej połowy XIX w. i pocz. XX w.; Gorzelnia z 1880 roku – czynna do dziś.



KIEŁPINO

Późnobarokowy dworek myśliwski z XVIII w. w kształcie podkowy, został przebudowany w 1804 roku., obok dwie oficyny dworskie z XVIII wieku. Budynek po starej gorzelni.



KONOTOP

Ruina barokowego pałacu z drugiej połowy XVIII w. który został przebudowany w stylu klasycystycznym w 1807 roku W parku położony jest cmentarz rodowy z XIX w. z ruiną grobowca.



ŚWIĘCIECHÓW

W centrum wsi, na wzniesieniu stoi niewielki salowy kościółek bez wieży, zamknięty pięciobocznym prezbiterium. Przy ulicy prowadzącej na płn-wsch znajduje się wspaniały pałac barokowy z XVIII wieku. Jest to obiekt piętrowy, ceglany, ale na granitowej podmurówce, podpiwniczony, z wysokim ceramicznym dachem. Od frontu znajduje się podjazd, kolumnowy ganek z balkonem, wyżej tablica herbowa. Od strony parku - taras. W rozległym parku rosną stare dęby.


DRAWNIK

Niegdyś niewielka osada powstała wokół brodu na Drawie (w średniowieczu przechodziła tędy sławna „droga margrabiów", prowadząca z głębi Marchii do Gdańska i Malborka, a dokumenty wzmiankują „bród głęboki na dwie stopy”. Później był tu młyn wodny. Obecnie znajduje się budynek biwaku Drawieńskiego Parku Narodowego.



MIĘDZYBÓR

Stylowa leśniczówka przy drodze Drawno – Dobiegniew, w pobliżu doliny Słopicy, na starych mapach zwana czasem Walnik. W XIX w. nad rzeką przy drodze do Konotopia, istniał Młyn zwany „Kościanym”. Obecne budynki zbudowano w 1932 roku, jako szkołę dla okolicznych osad oraz dom nauczyciela. 300 metrów na południowy zachód od leśniczówki (dojście przez mostek na Słopicy) znajduje się Tragankowe Urwisko. Z górnej krawędzi zbocza ładny widok na dolinę i lasy Puszczy. W pobliżu dolina Słopicy z ładnymi łąkami, olszynami łęgowymi i fragmentami lasów bukowych.
Zielony szlak P6 do Zatomia (przebiega 50m od punktu widokowego na Tragankowym Urwisku, dojście za białymi paskami), a w drugą stronę w kierunku do Jaźwin i Nowej Korytnicy. Obok leśniczówki przebiega droga radęcińska R1, w pobliżu odgałęzia się od niej droga Tuczyńska R6.



ZATOM

Duża wieś na prawym brzegu Drawy. Polana na której leży Zatom pokrywa się z zasięgiem ostańcowego płatu glin morenowych. Początki osady są nieznane, musiała jednak istnieć już w XV w. Droga prawym brzegiem Drawy z Osieczna do Drawna ma tradycje sięgające średniowiecza, a do XIX w. utrzymała nazwę „drogi solnej", będącej pamiątką po dawnym handlowym „szlaku solnym" z Kołobrzegu do Wielkopolski. Cala część Puszczy na prawym brzegu Drawy nosiła niegdyś nazwę „Zatomskiej", dla odróżnienia od lewobrzeżnej — „Miradzkiej". Osada opustoszała w XVI w. W 1601 r. lokowana na nowo. W XIX w. parafia protestancka.
Pomnikowy klon przy drodze do Barnimia nazywa się „klonem solarzy", na pamiątkę dawnego szlaku handlowego. We wsi kilka interesujących XIX-wiecznych domów o konstrukcji ryglowej i typowa dla regionu zabudowa ceglana z przeł. XIX i XX w.

Szczególne podziękowania kierujemy do ppłk Andrzeja Szutowicza i Pana Mariana Twardowskiego – autorów prezentacji za udostępnione zdjęcia.

PODEGRODZIE

Podegrodzie  leży na tzw. Polanie Drawieńskiej między Drawnem a Branimiem, ok. 2 km  od Barnimia i ok. 1 km na wschód od Drawieńskiego Parku Narodowego. Należy do Sołectwa Barnimie; w latach 1975 – 1998, podobnie jak Gmina Drawno, osada była w województwie gorzowskim. W 2007 r. liczyła 54 mieszkańców. Obecnie (2013) zameldowanych jest w Podegrodziu  56 osób.

Historia majątku

Grunty, na których obecnie znajduje się  Podegrodzie, należały do rodu von Wedel z Drawna. W czasach niemieckich rządów miejscowość nosiła nazwę  Schloßgut, co było nawiązaniem do dawnego podziału majątku Wedlów dokonanym po śmierci małżonków Rüdigera von Wedel (zm.25.01.1592) i Jadwigi z. d. von Golz (zm.1593). Z fortuny drawieńskich Wedlów wyodrębniono wówczas oddzielne majątki tj.: zamkowy (Schloßgut ), stary dom ( Großgut – wielki), wielki bór (Brückgut – mostowy) oraz majątek polski. Poszczególne części przypadły synom Rüdigera i Jadwigi. Majątek w Podegrodziu mógł istnieć już w XIV w. Z miejscowością tą był związany Moritz Henryk von Wedel (zm.1719),  syn Ernsta Rüdigera Heristiana von Wedel (1631–1704) i jego trzeciej żony Barbary Margarete von Carnitz, członek zakonu Joannitów, pruski królewski grenadier. Dokładniejsze informacje o majątku pochodzą jednak dopiero z XIX w.

Pobyt Rosjan

 O Podegrodziu wspomina się przy opisie pobytu Rosjan w Drawnie podczas wojny siedmioletniej. Otóż w piątek 23 czerwca 1758 roku od strony  Kalisza Pom. i Dominikowa przybył w okolice Drawna oddział kawalerii rosyjskiej pod dowództwem generała  majora Tomasza Demiku. Był to Holender, który 05.09.1750 wstąpił do służby rosyjskiej jako podpułkownik  newskiego pułku piechoty. 30.09.1750  przeszedł  do wielikołuckiego (???????????? ) pułku piechoty  i otrzymał awans do stopnia pułkownika, w grudniu 1755  awansował na  brygadiera. Wkrótce przeszedł  do kawalerii. 30.08.1757 walczył w Prusach Wschodnich pod Gross-Jägersdorf. 28.04.1758 został generałem majorem. Był człowiekiem odważnym, wyróżniającym się starannością i wigorem. W czerwcu 1758  hrabia Rumiancew powierzył mu dowództwo oddziału składającego się z sześciu dywizjonów kawalerii i nakazał wykonanie manewru przez Mirosławiec, Kalisz Pom. do Drezdenka. Właśnie podczas wykonywania tego zadania Demiku wkroczył do Drawna. Razem jego siły liczyły blisko 2000 kawalerzystów. Źródła drawieńskie odnotowały, że rosyjski oddział początkowo liczył   około 700 jeźdźców, lecz w miarę przybywania nowych oddziałów Rosjan przybywało. Jak zauważono, byli to nie tylko Rosjanie oraz Kozacy, ale także Tatarzy, Kałmucy i Słowianie bałkańscy. Historia odnotowała też pułkownika Dołgorukiego i rosyjskiego majora  Handring von Tempelburg. Wojsko  zajęło najważniejsze obiekty w mieście i strategiczne rejony  w terenie. Nad jeziorem zorganizowano obóz. Kwatery zajęto aż do Recza. Generał  zatrzymał się w Podegrodziu, tu zorganizował swoje stanowisko dowodzenia. Stąd też wyszły jego zarządzenia żądające dla niego i podległych mu Kozaków chleba, piwa i wódki. Tu nałożył na Drawno kontrybucję w wysokości 3000 talarów, która miała być zebrana do godziny 5 rano następnego dnia, w przeciwnym razie zamierzał spalić  miasto.

Takiej sumy drawnianie nie byli w stanie zebrać. Kozacy chodzili z pracownikami magistratu od domu do domu, strasząc mieszkańców. Rano zebrano blisko połowę tej sumy. Demiku miał ją odebrać  w ratuszu. Gdy bawił się w Podegrodziu, jego podkomendni  plądrowali okoliczne domy, z obór wyprowadzano bydło i zabijano, a 40 koni zabrano ze sobą. Przed południem o 10 godzinie Rosjanie odeszli, część do Sieczna, a część do Dobiegniewa, które również musiało zapłacić okup w wysokości 1100 talarów. W następnych dniach kolejne oddziały rosyjskie przechodziły przez Drawno i Podegrodzie, idąc w stronę Barnimia i dalej w kierunku na Dobiegniew – Drezdenko. Część jednak została jako tzw.   oddziały zabezpieczające i stały się zmorą okolicznej ludności. Gen. Demiku dotarł pod Drezdenko, miasto  posiadało twierdzę ulokowaną między Notecią Starą i Leniwą. Generał miał opanować miasto i zapewnić przeprawę przez Noteć. Ponieważ otrzymał rozkaz od głównodowodzącego hrabiego Fermowa, by „ nie stracić ani jednego człowieka  ”, po stwierdzeniu, że miasto było obsadzone garnizonem, powrócił  na Pomorze i przepraw nie zabezpieczył.

Zrobił fatalny błąd, gdyż  jak się okazało, załogaDrezdenka, składała sięgłównie z milicji miejskiej,która nie miałazamiaru walczyć,lecz miała zamiar wycofać się z miasta. Manewr Demiku nie dostarczył informacji o załodze miasta, podejściach do niego i stanie fortyfikacji oraz przeprowadzonych tam pracach. Niezadowolony hrabia Rumiancew wysłał generała ponownie pod Drezdenko, by je zajął. Ten wydelegował jednego ze swoich oficerów sztabowych z propozycją poddania. Powitano go jednak strzałami. Demiku nie chcąc ryzykować, wrócił z powrotem. Wówczas Rumiancew pozbawił go dowództwa nad grupą.

Von Normann próba rozszyfrowania postaci

W 1802 r. dobra zamkowe znajdowały się w posiadaniu spadkobierców wdowy po generale majorze von Normann. Generał jest  postacią praktycznie nieznaną; wiadomo, że  w 1767 r. na rozwidleniu dróg w Nowej Korytnicy wybudował drewniany kościółek. Poprzednie dwa kościoły uległy tam spaleniu. Ponieważ w dobie Fryderyka Wielkiego było dwóch generałów von Normann, to po analizie ich życiorysów generałem z Nowej Korytnicy mógł być zmarły  23.04.1780 r. w wieku 75 lat w Gorzowie Wlkp.gen. major  Karl Ludwig von Normann. W latach  1755 – 1761 był dowódcą 1 pułku dragonów. Pułk ten zasłynął w czasie wojny siedmioletniej. 21.04.1757 pod Richenbergiem razem z 12 pułkiem dragonów zdobył trzy sztandary. Walczył pod Pragą,18.06.1757 pod Kolinem zdobył pięć sztandarów. Uczestniczył w marszu na Śląsk, gdzie 22 listopada 1757 toczył boje pod Wrocławiem, a pod Lutynią – walcząc na prawym skrzydle – starł się z pułkami saskimi i austriackimi. Zdobył 3 sztandary  i wziął do niewoli 11 oficerów i 800 żołnierzy. Potem z dwoma batalionami kirasjerów rozbił dwa bataliony bawarskie, zdobywając cztery sztandary. W kwietniu 1758 uczestniczył w oblężeniu Świdnicy, a od maja do lipca walczył na Morawach i oblegał Ołomuniec. Po wejściu Rosjan do Brandenburgii pułk von Normanna 11 sierpnia 1758 pomaszerował  pod Sarbinowo, tam 25 08.1758 uczestniczył w słynnej bitwie. Na lewym skrzydle pozycji rosyjskich stała m.in. kawaleria znanego z kontrybucji w Drawnie gen. Demiku. Na to skrzydło około godz. 15-tej ruszyło natarcie pruskie. Wtedy  na flankę Prusaków uderzył swoją jazdą gen Demiku, który rehabilitował się za wpadkę z Drezdenkiem. Rosjanie zdobyli  wysuniętą   baterię pruską bronioną jedynie przez batalion piechoty. Zaatakowano prawe skrzydło piechoty Fryderyka II, rozbijając kilka batalionów. Atak został powstrzymany przez ogień resztek piechoty pruskiego prawego skrzydła i szarżę oddziałów jazdy. Dragoni von Normanna odbili baterię. Jazda rosyjska wycofała się, a wtedy Prusacy wykonali kontratak. Udało się im odrzucić lewe skrzydło rosyjskie. Wycofało się ono aż do Chwaszczan, a jego część została wpędzona w błota Dworskiego Bagna. Niektórzy Kozacy podpalili wioskę Cychry ( niem. nazwa Zicher ), lecz już z niej wydostać się nie mogli,gdyż otoczyła ich pruska kawaleria. Ostatecznie bitwa pozostała nierozstrzygnięta. Siły obu stron były tak wyczerpane, że brakowało im sił do kontynuacji zmagań. Po bitwie Demiku pozostał na placu boju i zbierał ostatnich rosyjskich żołnierzy. Pułk dragonów von Normanna ruszył do Saksonii 14.10.1758 bił się z Austriakami pod Hochkirsch, był w środku drugiej linii kawalerii brygady von Zietena. 25.10.1758 trzy szwadrony pułku uczestniczyły w zwycięskim starciu z kawalerią austriacką pod Landskrone. Dzień później pod Ebersbach pułk przyjął kapitulację 8 oficerów i 418 austriackich żołnierzy. 01.01.1759 Tomasz Demiku za bitwę pod Sarbinowem został generałem porucznikiem. Do spotkania obu generałów doszło 23.07.1759 pod Kijami (bitwa pod Paltzig). Podczas tej bitwy  Prusakami dowodził gen. Karl Heinrichvon Wedel, a Rosjanami – Piotr Siemionowicz Sałtykow. W ugrupowaniu pruskim gen. von Normann znalazł się na pierwszej linii, dowodził brygadą  w składzie Dywizji gen. por.von Schorlemmer. Z prawej strony wsi Paltzig znajdowały się pozycje jazdy rosyjskiej gen. Demiku . Tak się złożyło, że grabieżca Drawna podczas tej bitwy poległ, jednak cały bój okazał się rosyjskim zwycięstwem. W 1760 pułk brał udział w wyprawie  na Drezno. 15.08.1760 był pod Legnicą, lecz udziału w bitwie nie wziął. 03.11.1760, w składzie korpusu von Zietena walczył pod Torgau.

Kolejni właściciele

   W 1809 r. dobra w Podegrodziu zakupione zostały przez kapitana von Brunn. Za jego czasów, w latach 1820 – 1824 przeprowadzono repasację gruntów zamkowych i chłopskich. Wynikiem wytyczenia nowych granic, na bazie istniejących zabudowań, zlokalizowanych przy drodze do wsi Barnimie założono folwark. Dało to początek dzisiejszej osadzie. Przyjmuje się, że folwark Podegrodzie powstał w 1824 r.

Landrat Waldow

 W 1828 r. właścicielem majątku został  landrat  Achatz Wilhelm August von Waldow (ur.11.01.1771 Dannenwalde, zm w Branimiu 31.01. 1848); major, kawaler orderu "Paur le merite", pan na Barnimie, Stobnie i Rogach, syn  Adolfa Friedricha III von Waldow  (1724 – 1801) i Elisabeth Dorothea Sophie von Bismarck (1736 – 1810). Rodzice zawarli związek małżeński  10.01. 1759.W latach 1785/86 uczył się w Akademii Rycerskiej w Branderburgii. Jako 15- latek został przyjęty do pułku kirasjerów (Das Kürassier-Regiment 7) w Salzwedel. W 1787 uczestniczył w wojnie z Holandią. Jako porucznik walczył w kampanii 1792/93 z Francuzami. Bił się w Szampanii i nad Renem. Wmarcu 1793 brał udział w szturmie na szańce Hochheimer i w wyparciu Francuzów do Renu. Za wykazaną odwagę otrzymał  najwyższe odznaczenie wojenne Prus, OrderPour le Mérite. W 1800 został członkiem zakonu Joannitów. W 1832 odznaczono go Orderem Czerwonego Orła III kl. W 1833 został majorem.Po śmierci ojca objął majątek Stobno wraz z folwarkiem Rogi.Zapoczątkował boczną gałąź lubniewickiej linii von Waldowów, zwaną Stubbenhagen-Fiirstenau (Stobno-Barnimie). Był  dwukrotnie żonaty, pierwszy raz 09.06.1800 z Friederike von Füllgraf (1776 – 1815). Od jej imienia pochodzi nazwa założonego w 1807 folwarku  Konotop  (niem. Friedenau).  Folwark posiadał pałac, leśniczówkę, karczmę, papiernię (młyn papierniczy) w Bogdance i podwórze folwarczne z zabudową. Waldow z pierwszą żoną miał pięć córek:   trzy zmarły w dzieciństwie i młodym wieku;  Emilie (4 lata), Sophie (16 lat), Paula (zm.1819). Dwie córki Hulda i Mathilde wyszły za mąż za przedstawicieli rodziny von dem Borne. Miał też dwóch  urodzonych w Branimiu synów:  Karla Friedricha Wilhelma Emila Theodora von Waldow (1805 – 1867), od 1837 właściciela m. Konotop, który w 1854 sprzedał i Kreuzwendedicha Emila Hermanna von Waldow (1806 – 1852)  landrata choszczeńskiego z lat 1836 – 1846.

Waldow po krótkim wdowieństwie 15 kwietnia 1816 poślubił Wilhelminę Johannę Elisabeth von Thielau. Ich pierwsze dziecko,  córka Friederike (Marie) von Waldow  (zm.13.01.1911)  urodziła się 04.02.1817 w Barnimie, tu także urodziła się druga córka Clara (ur.01.09.1819) oraz dwaj synowie : Adolf Friedrich August von Waldow (1820 – 1906) był królewskim pruskim nadleśniczym i rycerzem zakonu Joannitów i  Karl Wilhelm Julius von Waldow (1822 – 1885) – dziedzic Branimia, zmarł jak ojciec w Barnimiu.

Achatz Wilhelm August von Waldow25.03.1816 został komisarycznym landratem powiatu choszczeńskiego ( Kreiss Arnswalde). Podczas jego urzędowania miastem powiatowym było Choszczno, lecz biuro landrata tymczasowo przeniesiono do Drawna i od 15.01.1815 mieściło się w Barnimiu (wg Hansa Pupke w Dominikowie H.R. 182/1983 s.15). Funkcje  tę  pełnił do 01.06.1835. Był też  przewodniczącym Landtagu w Kostrzynie oraz deputowanym  na Sejm Prowincjonalny w Berlinie (1826–1847).

Dalszy rozwój majątku

W latach 30-tych XIX w. w Podegrodziu, jak wskazują mapy z tego okresu, było kilka budynków gospodarczych folwarku oraz pojedyncze budynki osady. W 1840 r. majątek należał do niejakiego Schulze. Od 1850 r. właścicielem był Carl Ludwig Pentz, który przyczynił się do jego rozbudowy.

Znajdowało się tu 9 budynków mieszkalnych murowanych i 11 budynków gospodarczych z kuźnią. W 2. połowie XIX wieku w południowej części prostokątnego dziecińca zbudowano neoklasycystyczny pałac – siedzibę właściciela majątku, istniejący do dziś.  W 1879 majątek obejmował 302 ha pól uprawnych, 42 ha łąk, 67 ha lasu,10 ha innego areału, razem 421 ha. Przynosił on czystego zysku 6401 marek. W 01.12.1910 osada miała 67 mieszkańców.

Na początku XX w. po stronie południowej dzieciństwa i dworu założono  mały park krajobrazowy (2,68 ha). W jego kompozycji znajdowała się polana przy dworze, w części środkowej owalny staw, sad po zachodniej stronie stawu i różnogatunkowe zadrzewienie w formie pojedynczych drzew w otoczeniu dworu (graby, jesiony, dąb, orzech) oraz tworzące przy jego granicach różnej wielkości grupy (świerk, buk, buk odmiany purpurowej, dąb), a także odcinki szpaleru osłonowego ( jesion, grab). Do dziś czytelne są elementy pierwotnego założenia parkowego. Po stronie zachodniej dzieciństwa, przy drodze prowadzącej w kierunku rzeki Drawy, położony był mały ogród użytkowy (sad, warzywnik). Także przy tej drodze, ok. 150 m na zachód od zabudowy, istniał cmentarz z początku XX w. z neogotycką kaplicą (obecnie jest w złym stanie). W czasie ostatniej wojny światowej przy tej kaplicy modlili się Polacy – robotnicy przymusowi, a na cmentarzu chowano zmarłych w Podegrodziu członków ich rodzin. Zajmował powierzchnię 0,15 ha. W 1998 r.  zachowany był tylko jeden nagrobek. W Verlustliste der Neumark im Krieg z 1914 r. podano aż trzech żołnierzy o nazwisku Dieckmann, którzy pochodzili z Schloßgut bei Neuwedell i nic by nie było w tym dziwnego, gdyby nie to, że cała trójka na wspomnianej liście widnieje pod imieniem Franz, są to: rezerwista Franz Dieckmann z 9. kompanii  Reserwe Infanterie  Regiment 2 (2 rezerwowy pułk piechoty) walczył w dniach 30.09 – 06.10.1914 w bitwie pod Witówką, zaginął 04.11.1914.  Żołnierz Franz Dieckmann z tej samej kompanii  i regimentu  zaginął 03.08.1915 i gefraeiter Franz Dieckmann( ur. 09.02.1880),  żołnierz 2 regimentu grenadierów zaginął 21.12.1918. Ponieważ owi Dieckmanni zaginęli w działaniach wojennych, możliwe, że na liście podane są daty z życia jednej postaci.

W 1929 do majątku należało 703 ha gruntów, w tym: 300 ha gruntów ornych, 30 ha łąk, 79 ha  lasów, 294 ha nieużytków. Prowadzono tu hodowlę koni (30 szt.), bydła (140 szt.), owiec 500 szt. i świń (100 szt.). W książce adresowej powiatu choszczeńskiego z 1925 odnotowano  mieszkającego w Podegrodziu emeryta GotthardaPentz i właściciela ziemskiego(Rittergutsbesitzer)  Fritza Pentz, tel. Neuwedell 17 oraz niejakiego kupca Berlina, właściciela sklepu z cygarami i konfiturami, poczmistrza Maertena, administratora Paula Meinberg, rybaka Palma, krawca Priewe i  ogrodnika Heinricha Schmidt. Co ciekawe, na wykazie ujęty został  Gustav Strehlow, właściciel fabryki  sieci w Drawnie (Netzfabrik Strehlow), miał on nr telefonu Neuwedell 24.

Podegrodzie leżało w gminie Barnimie (Die Gemeinde Fürstenau) w powiecie Choszczo  (Kreis Arnswalde). W gminie tej obok Barnimia i Podegrodzia było Żółwinko (Salvin). Urząd stanu cywilnego obsługujący także mieszkańców Podegrodzia mieścił się od 1874 w Barnimiu, natomiast sąd okręgowy w Drawnie, a sąd pracy w Dobiegniewie (Woldenberg). Mieszkańcy ewangelicy swoją parafię i kościół mieli w Barnimiu, a katolicy podlegali   pod parafię w Choszcznie.

Wojna

W czasie wojny Podegrodzie było miejscem pracy niewolniczej robotników pochodzących  z różnych podbitych krajów. Oprócz Polaków pracowała tu spora, bo ok. 30-to osobowa grupa jeńców rosyjskich. Zakwaterowani byli w budynku ogrodzonym drutem kolczastym. Jesienią 1944 r. Rosjan zabrano. Było tu także ok. 30  Francuzów, mieszkali w  domu, który istnieje do dziś, traktowano ich znacznie lepiej niż Rosjan. Byli też i Włosi, pojawili się na krótko i później ich przeniesiono. Spośród robotników przymusowych Podegrodzia wywodzi się jeden z pierwszych mieszkańców i burmistrzów polskiego Drawna – Franciszek Wiśniewski. Niemcy odebrali mu gospodarstwo i z rodziną wysłali na roboty. Na ich gospodarstwie zaczęli gospodarzyć osiedleni tam Niemcy. Wiśniewscy 08.05.1940 trafili do Podegrodzia. Burmistrzował w latach 1946 – 1959. Inną rodziną, która trafiła na roboty    do Podegrodzia, byli A. Zostali oni wysiedleni z Gostynina koło Kutna w dn. 06.04.1940. Jan A. 15 stycznia 1944 został aresztowany przez gestapo za słuchanie radia. Groziła mu kara śmierci, jednak dzięki zarządcy  majątku uniknął jej i po gehennie więzień trafił do Konzentrationslager Neuengamme koło Hamburga. Otrzymał numer 29883. Pracował tam w cegielni, potem był  KZ Watenstedt-Leinde i praca w zakładach „Hermann Göring". Zatrudniono go przy wyrobie amunicji, był wielokrotnie pobity przez Niemców. Gdy zbliżał się front,JanA. został przeniesiony do  Ravensbrück,  podczas  transportu do tego obozu wielu więźniów zmarło z wycieńczenia, tam 30.04.1945 zastał wyzwolony  przez wojska radzieckie. Po wojnie powrócił do Gostynina, ostatecznie osiadł z rodziną w Warszawie.
 Rosjanie weszli do Podegrodzia od strony Barnimia. W tym czasie wyszła na nich z kierunku Drawna niemiecka tyraliera. Jej żołnierze szli rozstawieni na szerokość ok. trzystu metrów. Znajdujący się we wsi Polacy ukryli się w prowizorycznym schronie zrobionym w piwnicy jednego z domów. Słychać było dalekie wybuchy pocisków artyleryjskich z kierunku wschodniego, gdzieś w rejonie Kalisza Pomorskiego. Od czasu do  czasu wolno terkotał ciężki karabin maszynowy, a w ślad za nim śpieszyły krótkie serie z automatów. Niebo  oświetlały łuny pożarów, których blask rozjaśniał wilgotne ściany piwnicy. Tymczasem hitlerowcy na dobre  usadowili się w miejscowości, zajęli wszystkie budynki, liczyli się  z szybkim atakiem Rosjan. W oczach wielu z nich pojawiał się strach  Jeden z nich powiedział: „Nie możemy Iwanowi poradzić – zwierzał się ów żołnierz.– Oni mają czołgi  i wiele artylerii, a my już nic nie mamy, nawet przemówień Hitlera”. Pod wieczór zaczęła bić artyleria radziecka ze stanowisk w rejonie Załomu i Barnimia. Niemcy opuścili osadę. Wkrótce jednak nadeszli inni. Była to grupa żołnierzy z Waffen-SS . Jeden z nich, wskazując na robotników polskich, w tym  i na Tadeusza Wiśniewskiego, który tu pracował, krzyknął: „Oni czekają na Iwanów !!!”. Wyjął rewolwer, a był tak pijany że ledwo stał na nogach, i zaczął krzyczeć że ich zastrzeli. „ Za co !?”- niespodziewanie odezwał się gospodarz,  u którego pracowali i chwycił SS-mana  za ręce, a robotnikom kazał uciekać. Ukryli się w stodole. Weszły zaraz inne oddziały niemieckie i o nich chyba zapomniano. Niemcy bili kury, kaczki i smażyli je sami w kuchni. Któryś nucił popularną w wojsku niemieckim piosenkę Lili Marleen.  Około 4-tej godziny nad ranem Niemcy odeszli. Kanonada artyleryjska nie ustawała. Nadjechali Rosjanie, wypili za przyjaźń z Polakami i poszli na Drawno.

   W nocy 28.02/01.03 1945 przez Podegrodzie przeszły z Barnimia do Drawna oddziały 2 Dywizji Artylerii WP, które w Drawnie zajęły  ugrupowanie bojowe, by o godz. 8.00 dn. 01.03.1945 rozpocząć swój chrzest bojowy.                           

Podegrodzie polskie

Po II wojnie światowej majątek został upaństwowiony. W 1946 obiekt przejął urząd Państwowych Nieruchomości Ziemskich i włączył do KPGR w Drawnie z siedzibą w Podegrodziu. Do 1992 r. funkcjonowało tu Wielozakładowe Państwowe Gospodarstwo Rolne Podegrodzie,którego biura znajdowały się w pałacu. Obręb geodezyjny Podegrodzia wynosił 498 ha, w tym 489 użytkowane było przez PGR.W 1995 było tu 6 domów,11 budynków gospodarczych, cegielnia, kuźnia i kierat konny. Po likwidacji PGR właścicielem  majątku została Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. W skład kompleksu majątku wchodziły wtedy oprócz pałacu dwa dwojaki z  XX w. (dziś domy mieszkalne), spichlerz oraz obory z  końca XIX w. murowane z kamienia polnego, góra wykonana została z cegły. Jedna obora  usytuowana została tak, by zamykać podwórze gospodarcze od zachodu a druga od południa. Ponadto z innych zabudowań wymienić można murowaną chlewnię i dwie stodoły z XIX w. Pierwsza z nich,  murowana z kamienia polnego przetykanego drobnymi kamieniami z dachem dwuspadowym krytym dachówką zakładkową,  zamknęła podwórze od wschodu. Druga stodoła została częściowo przebudowana w drugiej połowie XX w., wykonano ją z kamienia polnego z ceglanym szczytem i dwuspadowym dachem krytym dachówką zakładkową. Stodoła zamknęła bok podwórza od strony północnej. Obecnie cały kompleks stanowi własność mającego swój rodowód w Bytowie na Kaszubach p. Artura B.TOPKA, który faktycznie uratował pałac i przystosowuje go do wymogów współczesności .

    

Opracował : Andrzej Szutowicz

 

Literatura

Dorota Matyaszczyk „Operat ochrony zabytków kulturowych Drawieńskiego Parku Narodowego wraz z otuliną” Katalog Miejscowości – wytyczne konserwatorskie”
T.III  N-Ż. WOS i OSK Poznań 1998 -1999 186.4 Podegrodzie. 

http://www.adressbuch-landsberg.de/vl_142d18/daase.html

http://www.gemeindeverzeichnis.de/gem1900/gem1900.htm?brandenburg/arnswalde.htm

http://www.gedenkstaette-salzgitter.de/jana.htm ( foto)

http://www.preussenweb.de/regiment5.htm

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Sarbinowem

http://www.kronoskaf.com/syw/index.php?title=1759-07-23_-_Battle_of_Paltzig

http://syw-cwg.narod.ru/bgr_dmk.html

Die Provinz Brandenburg - edoc - Humboldt-Universität zu Berlin

http://edoc.hu-berlin.de/ebind/hdok/h254_provinzbrande/PDF/h254_provinzbrande.pdf

Gemeindelexikon für den Freistaat Preußen. Provinz Brandenburg. Nach dem endgültigen Ergebnis der Volkszählung vom 16. Juni 1925 und anderen amtlichen Quellen unter Zugrundelegung des Gebietsstandes vom 1. Juni 1932. Berlin: Preußisches Statistisches Landesamt, 1932., S. 5

http://neuwedell.fuerstenau.kreis-arnswalde.de/

Kreis Arnswalde/Adressbuch 1925–1926/Dörfer und Gutsbezirke http://wiki-de.genealogy.net/Kreis_Arnswalde/Adressbuch_1925%E2%80%931926/D%C3%B6rfer_und_Gutsbezirke

http://syw-cwg.narod.ru/btl_plz2.html

Stanisław  Laska  "Ziemia  choszczeńska  przeszłość i teraźniejszość " WSP  Szczecin  1976 r. s.120

http://www.kremmin.net/pages/seiten.php?Seite=ueber_uns

Grzegorz Jacek Brzustowicz „ Czasy Wedlów” Wyd. „A Sz „  Artur  Szuba  Choszczno 2003 r. str.41

Grzegorz Engel. Podegrodzie. Gmina Drawno. Woj. Gorzów Wielkopolski. Dokumentacja ewidencyjna założenia przestrzennego parkowo dworskiego. Pracownia zieleni zabytków. Szczecin 1996. Henryk Grecki

Fritz Mörke „Der Kampf um den Kreis Arnswalde im Jahre 1945“ s. 48, 129

Tadeusz Gasztold. Śladami operacji pomorskiej. Ostatnie Chwile w Drawnie. Relacja Stanisława Kowalczyka. Wydawnictwo Poznańskie 197