Dawne Cmentarze na terenie DPN

W 1945 r. kiedy zakończyła się II wojna światowa na terenie obecnego Drawieńskiego Parku Narodowego pozostało wiele opuszczonych osad leśnych a przy nich cmentarze. Kiedy osady zostały zaludnione przez ludność polską nikt nie interesował się utrzymaniem tych cmentarzy. Cmentarze pozostałe po uchodźcach niemieckich w większości zakładane były w pierwszej połowie XIX wieku o czym świadczą pozostałe na nich nagrobki. Ludność zamieszkująca te tereny była wyznania ewangelicko – augsburskiego i w tej tradycji chrześcijańskiej była chowana o czym świadczą zachowane do dzisiaj nagrobki. Z czasem teren tych cmentarzy wzięła w posiadanie natura o cmentarzach tych zupełnie zapomniano i gdy z domów pozostały już tylko resztki fundamentów i zdziczałe drzewa owocowe stosunkowo najdłużej zachowały się cmentarze, choć i one ulegają postępującej dewastacji.

Dla cmentarzy Puszczy Drawskiej charakterystyczne są nagrobki w kształcie ściętego pnia drzewa, symbolizujące płyty nagrobne spotyka się i gdzie indziej. O ile jednak na terenach rolniczych pnie wyrzeźbione bywają dość nieudolnie, to mieszkańcy Puszczy, potrafili odwzorować w kamieniu drzewa ze zdumiewającą precyzją. Dziś zwiedzający cmentarze nieświadomy turysta może wziąć nagrobek za prawdziwy pień drzewa.

Obok typowych form nagrobków zdarzają się w Puszczy obiekty unikatowe.
Do takich należą np: nagrobek leśniczego i nagrobek z insygniami kowalskimi w Ostrowcu oraz nagrobek w kształcie otwartej księgi w Moczelach.

W miejscowości Barnimie, w zachodniej części wsi, poza strefą zabudowaną, otoczony lasem i boiskiem piłkarskim, znajduje się dawny, czynny cmentarz założony w połowie XIX w., dawniej ewangelicki, obecnie katolicki. Najstarszy zachowany krzyż pochodzi z 1891 r.

W miejscowości Borowiec, w południowo – zachodniej części wsi w odległości 300 m od zespołu dworskiego, otoczony lasem, znajduje się dawny, obecnie nieczynny, cmentarz ewangelicki założony w połowie XIX w. Oprócz 45 zniszczonych mogił z pierwszej połowy XX w. do dzisiaj zachował się krzyż nagrobkowy z 1931 r.

W miejscowości Dominikowo, w centralnej części wsi przy kościele filialnym, w otoczeniu ogrodów i zabudowy wsi, znajduje się dawny niegrzebalny, przykościelny, cmentarz założony na początku XX w. Dawniej ewangelicki, obecnie katolicki. Kościół pochodzi z XIV w., przebudowany został w wieku XVII. Na szczytach dachu kościoła stoją dwa krzyże nagrobkowe. Na jednym z nich widnieje rok pochówku 1853. Z pierwszej połowy XIX w. pozostał do dziś cokół pomnika poległych w I wojnie światowej.

W miejscowości Jaźwiny, w odległości 300 m na południowy – wschód od wsi, w otoczeniu lasu, znajduje się dawny obecnie nieczynny, cmentarz ewangelicki założony w połowie XIX w. Do dzisiaj zachowała się nagrobna tabliczka porcelanowa pochodząca z 1900 r.

W miejscowości Konotop, w południowo – zachodniej części parku pałacowego od strony pola, znajduje się dawny, obecnie nieczynny, cmentarz ewangelicki założony na początku XIX w. Obecnie brak jest nagrobków, zachował się jedynie grobowiec z drugiej połowy XIX w.

W miejscowości Moczele, przy skrzyżowaniu drogi leśnej z brukiem z Głuska do wsi Zatom, na górce w otoczeniu lasu znajduje się dawny, obecnie nieczynny, cmentarz ewangelicki z połowy XIX w. Najstarsze zachowane fragmenty nagrobków pochodzą z 1868 r. (krzyż metalowy), 1871 r., 1881 r., 1887 r., 1892 r. (krzyż kamienny), 1913 r., 1925 r., 1938 r., oraz 29 mogił z pierwszej połowy XX w.

W miejscowości Niemieńsko, poza wsią w odległości 100 m od szosy do Nowej Korytnicy, w otoczeniu pól i łąk, znajduje się dawny, obecnie nieczynny cmentarz ewangelicki, założony w pierwszej połowie XIX w. Najstarszy istniejący krzyż metalowy pochodzi z 1891 r., ułamek krzyża z 1898 r. i nagrobek z 1921 r.

W miejscowości Nowa Korytnica, we wschodniej części wsi, na skraju lasu przy drodze gruntowej, znajduje się dawny, obecnie nieczynny cmentarz ewangelicki założony na początku XIX w. Najstarsze istniejące krzyże nagrobkowe pochodzą z 1882 r., 1908 r., 1909 r. oraz ułamek krzyża z 1927 r. Zachowały się również fundamenty rozebranego kościoła i 6 mogił z 1 połowy XX w.

W miejscowości Ostrowite, w północnej części wsi w odległości 200 m od osady leśnej, w otoczeniu lasu, znajduje się dawny, obecnie nieczynny cmentarz ewangelicki założony w pierwszej połowie XIX w. Najstarsze istniejące fragmenty nagrobków pochodzą z 1861 r. (krzyż żeliwny), 1865 r. (krzyż), 1875 r. (krzyż), 1892 r. (tablica metalowa), 1896 r., 1899 r. (krzyż ażurowy i porcelanowe tabliczki inskrypcyjne), 1901 r., 1906 r., 1924 r., 1936 r. i 1939 r.
Na cmentarzu zachowały się do dzisiaj fragmenty murów kościoła z pierwszej połowy XIX w. oraz fragmenty niedawno rozebranej dzwonnicy przykościelnej a także kwatery grobowców komorowych i liczne mogiły skrzynkowe.

W miejscowości Podegrodzie, na wschód od dziedzińca w odległości 200 m przy drodze polnej w otoczeniu pól, znajduje się dawny, obecnie nieczynny, cmentarz ewangelicki założony na początku XX w. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1927 r. Znajduje się tam również kaplica z pierwszej połowy XIX w.

W lesie około 1 km od Głuska w pobliżu rzeki Cieszynki, na wzgórzu, w otoczeniu lasu (dawniej wieś Podszkle), znajduje się dawny, obecnie nieczynny, cmentarz ewangelicki założony XIX w. Najstarsze zachowane fragmenty nagrobków pochodzą 1852 r. (krzyż żeliwny), 1879 r., 1882 r., 1902 r. (dwa nagrobki), 1905 r., 1906 r., 1929 r., 1930 r., 1934 r. oraz 49 mogił z pierwszej połowy XIX w.

W miejscowości Sówka, na skrzyżowaniu dróg w odległości 50 m od rzeki Korytnicy, w otoczeniu zadrzewienia i pastwiska, znajduje się dawny, obecnie nieczynny, cmentarz ewangelicki założony w połowie XIX w. Do dzisiaj nie zachował się żaden fragment dawnych nagrobków.

W pobliżu rozwidlenia szosy z Drawna do Głuska z drogą szutrową do wsi Moczele, w otoczeniu lasu, znajduje się dawny, obecnie nieczynny, cmentarz ewangelicki założony w połowie XIX w. (dawna nieistniejąca wieś Springe).
Najstarsze istniejące nagrobki pochodzą z 1867 r., 1888 r., 1890 r., 1891 r. (krzyż żeliwny), 1892 r. (dwa nagrobki), 1895 r., oprócz tego jest 35 mogił z drugiej połowy XIX w. i fundamenty kaplicy grobowej z tego samego czasu.

W miejscowości Sitnica, przy drodze z Głuska do Drawna, w odległości 300 m od osady, w otoczeniu lasu, znajduje się dawny, obecnie nieczynny cmentarz ewangelicki założony na początku XX w. Do dzisiaj zachowały się jedynie słupki kwatery grobowej.

W miejscowości Stare Osieczno, przy rozwidleniu z Wałcza do Gorzowa Wlkp. z drogą do Głuska, na wzniesieniu w zachodniej części wsi, w otoczeniu lasu znajduje się się nieczynny od 1945 r. dawny cmentarz ewangelicki założony w połowie XIX w. Najstarszy istniejący nagrobek pochodzi z 1934 r., ale istnieją także starsze nieczytelne nagrobki. Zachowały się również dwa grobowce z podziemnymi komorami.

W miejscowości Stare Osieczno, przy szosie z Dobiegniewa do Człopy, w pobliżu rzeki Drawy na kopcu o wysokości 20 m przy kościele znajduje się nieczynny cmentarz, dawniej ewangelicki później katolicki, założony w połowie XIX w. Do dzisiaj nie zachował się żaden nagrobek. Istnieje głaz pomnika poległych w I wojnie światowej oraz kościół z drugiej połowy XIX w.

W miejscowości Zatom, w zachodniej części wsi około 100 m od zabudowań, w otoczeniu pół i łąk, znajduje się dawny czynny cmentarz założony w połowie XIX w. , dawniej ewangelicki obecnie katolicki. Najstarszy zachowany fragment krzyża nagrobkowego pochodzi z 1881 r. Również w centralnej części wsi, przy ogrodzie przyzagrodowym, znajduje się dawny kościół założony w 1918 r. Do dzisiaj zachował się cokół i blok pomnika z nazwiskami poległych w I wojnie światowej.

Ponadto stare niemieckie cmentarze znajdują się jeszcze we wsiach: Brzeźniak, Drawnik, Golin, Marta, Miradz oraz nieistniejącej dzisiaj wsi Sitno.

 

Opracował – Jerzy Wiewiórowski (wszystkie fotografie autora)